جایگاه و ترتیب اجزای جمله

هر یک از ارکان و اجزای جمله ، جایگاه خاصی دارد .

1 – نهاد که بیشتر وقتها در اول جمله می آید .

پروانه شاگرد اول کلاس شد .

..

2 – فعل که همیشه در آخر جمله می آید .

( فرقی ندارد که فعل تام باشد یا فعی ربطی )

مریم از مدرسه برگشت .

میترا باهوش است .

3 – مسند که پس از نهاد و قبل از فعل ربطی می آید و

اگر جمله دارای قید یا متمم هم باشد ، مسند بعد از آنها می آید .

هوا گرم است .

هوا بسیار گرم است .

هوا امروز در همه جا گرم بود .

..

4 – مفعول که بیشتر وقتها پس از نهاد ( فاعل ) و قبل از فعل می آید .

راحله توپ را برد .

مهناز دفتری خرید .

..

5 – متمم که پس از نهاد و قبل از فعل و مسند می آید .

محمود به کتابخانه رفت .

ساناز از الناز بزرگتر است .

اگر جمله ، هم مفعول داشته باشد و هم متمم ،

آن دو بیشتر به صورت زیر در جمله قرار می گیرند .

الف ) اگر مفعول با را همراه باشد بیشتر وقتها پیش از متمم می آید .

مجید کتاب را از کتابخانه گرفت .

حمید قلم را به علی پس داد .

ب) اگر مفعول همراه ی باشد بیشتر وقتها هم پیش از متمم

می تواند بیاید و هم پس از متمم .

علی کتابی از کتابخانه گرفت .

علی از کتابخانه کتابی گرفت .

)           پ) مفعول وقتی که با را و ی همراه نیست بیشتر وقتها پس از متمم می آید .

مجید از کتابخانه کتاب گرفت .

..

6 – منادا که بیشتر وقتها در آغاز جمله و پیش از نهاد می آید .

خدایا خودت رحم کن .

..

7 – صفت ، صفت
بیانی بیشتر وقتها پس از موصوف خود می آید و صفتهای اشاره و پرسشی و جز آن
پیش از موصوف ، و هریک

از آنها همراه موصوف خود و به حکم نقش و جایگاه آن
در جمله

مقامی می یابند .

کتاب خوب بهترین دوست است .

..

8 – قید جای قید اوایل جمبه است

الف ) قیدهای مکان ، کمیت ( مقدار ) ، کیفیت ، حالت ، ترتیب

، پرسش ، تصدیق اغلب پس از نهاد می آیند :

محمود همه جا نوشابه همراه دارد .

علی خیلی زرنگ است .

میترا نگران نشسته بود .

فریبا کجا رفته است ؟

ب ) قیدهای زمان و تردید که بیشتر اوقات هم پیش از نهاد و

هم پس از نهاد می آیند .

امروز هوا بارانی است .

هوا امروز بارانی است .

شاید فردا سر کلاس بروم .

فردا شاید سر کلاس بروم .

پ ) قیدهای تمنا و تاسف و تحسین و مسرت بیشتر وقتها

پیش از نهاد جای دارند .

کاش ترا ندیده بودم .

متاسفانه همه قدر نعمت را نمی دانند .